Văn Thánh Miếu Vĩnh Long là 1 trong ba Văn Thánh Miếu được xây dựng trước tiên ở Nam Bộ.
Lịch Sử Hình Thành.
Văn Thánh Miếu Vĩnh Long đặt tại làng Long Hồ, tổng Bình Long, tỉnh Vĩnh Long, phía Đông Nam thành Vĩnh Long nay thuộc phường 4, thành phố Vĩnh Long.
Văn Thánh Miếu Vĩnh Long là 1 trong ba Văn Thánh Miếu được xây dựng trước tiên ở Nam Bộ. Hai Văn Thánh Miếu khác nằm ở thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai và đất Gia Định xưa. Công trình được khởi công năm 1864 và hoàn thành năm 1866 do Đốc học Nguyễn Thông đề xướng, thờ Khổng Tử và các học sinh của ngài.
Tuy trên danh nghĩa đề cao nho giáo, nhưng bản tính đây là một địa điểm hoạt động văn hóa đề cao những bậc hiền tài và giáo dục lòng yêu nước.
Sau khi Công trình hoàn tất, triều đình Huế cấp miếu phu để dọn dẹp hàng ngày, cùng lúc giới quan lại, sĩ phu cũng lập nên Hội Văn Thánh miếu để trông nom, cúng tế. Ngoài ra, nơi đây chỉ diễn ra lễ tế đức Khổng Tử theo đúng điển lễ triều đình một lần vào năm 1867.
Sau đấy thực dân Pháp chiếm Vĩnh Long, quân viễn chinh Pháp định phá bỏ Văn Thánh Miếu để xây dinh tỉnh trưởng. Trước cảnh ngộ như vậy, đồng bào Vĩnh Long đề cử ông Bá hộ Trương Ngọc Lang (tức Bá hộ Nọn) đứng ra thương lượng với quân Pháp xin giữ lại được Dự án văn hóa này. Chính do vậy Công trình văn hóa này mới tồn tại tới hôm nay.
Kiến Trúc
Văn Thánh Miếu Vĩnh Long nổi tiếng với kiến trúc đặc biệt thời xưa, sở hữu nét đẹp cổ kính nhưng ko kém phần nghiêm túc, hào hùng. Phía trước miếu là cánh cổng tam quan và 2 cổng phụ với 3 tầng mái, được thiết kế theo phong cách thượng cổ.
Phần mái được trang trí hình ảnh lưỡng long chầu nguyệt bằng gốm màu xanh và lợp ngói đại tiểu. Hai bên cột mang liễn đối viết bằng chữ Hán và đắp nổi bằng xi măng, ẩn ý đề cao, tôn vinh Đức Khổng Phu tử cũng như đạo nho.
Bên cạnh Văn Miếu là Văn Xương thờ các thần văn học và danh sĩ như Võ Trường Toản, Phan Thanh Giản… những người có công đối với nền giáo dục của nước nhà. Mặt trước Văn Thánh Miếu Vĩnh Long hướng ra sông Long Hồ, lối vào là cổng tam quan xây theo lối cổ lâu với ba tầng mái.
Qua cổng là thần đạo hướng thẳng chính điện với hàng cây sao cổ thụ. Trước chính điện, giữa thần đạo với tấm bia do cụ Phan Thanh Giản chấp bút. Tổng cộng trong văn miếu có ba tấm bia mang giá trị ghi dấu các giai đoạn lịch sử gắn với Văn Miếu.
Hàng năm tại điện Đại Thành có những lễ cúng Xuân Đinh và Thu Đinh, tại Tụy Văn Lâu với lễ vía cụ Phan Thanh Giản vào những ngày 4 và 5 tháng Bảy Âm lịch, lễ cúng vọng các trung thần liệt tử vào những ngày 12 và 13 tháng Mười Âm lịch.
Vào dịp diễn ra lễ hội, Văn Thánh Miếu đón phần đông lượt khách về tham dự. Du khách đến với lễ hội vừa có dịp tỏ lòng thành kính đối với những bậc tiền nhân vừa có điều kiện Tìm hiểu về lịch sử văn hóa dân tộc qua các Công trình kiến trúc cổ còn được bảo tồn qua thời gian và lịch sử.
